
ساز تار یکی از سازهای زهی و ایرانی است که با مضراب نواخته میشود و ما در این مطلب می خواهیم اصول نگهداری و تازه نگهداشتن آن را به شما یاد دهیم.
ویژگیهای تار
برخی از ویژگیهای ساز تار عبارتند از:
- دارای یک کاسه ی طنینی از چوب توت، یک نقاره، یک دسته، ۶ گوشی، ۲۸ دستان و ۶ سیم است.
- دارای صدایی مخملین و ظریف است که در دستگاههای مختلف موسیقی ایرانی به کار میرود.
- از زمان فارابی تا قاجار تغییرات و اصلاحات مختلفی را تجربه کرده است. آخرین اصلاح توسط درویش خان با افزودن سیم ششم صورت گرفته است.
- به عنوان ساز ملی ایران شناخته شده و در برخی مناطق دیگر خاورمیانه نظیر تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان نیز رایج است.
این ساز یکی از محبوب ترین و پرکاربرد ترین سازهای موسیقی سنتی ایران است و از حدود دو قرن پیش تا به الان در موسیقی اصیل ایرانی حضور داشته است. منبع
ساز تار به غیر از ایران در دیگر کشور های خاورمیانه ای استفاده میشود اما هر کدام سبک خاص خود را دارند. واژه تار خودش در فارسی به معنی رشته است. تار در لغت ایرانی به معنی زه، سیم و از لحاظ سازشناسی از گروه سازهای زهی مضرابی است.
ساختار ساز تار شامل کاسه، نقاره، دسته، پلکانک، گوشه، چوبک، خرک و سیمها است. کاسهٔ تار بیشتر از کنده کهنه چوب توت ساخته میشود که هرچه این چوب کهنهتر باشد به دلیل خشک بودن تارهای آن چوب تار دارای صدای بهتری خواهد بود. نقاره قسمت بالای کاسه است که روی آن پوست گوسفند چسبانده میشود و صدای ساز را تقویت میکند.
دسته قسمت طولانی و باریک ساز است که به نقاره متصل شده و روی آن پلکانک های فلزی قرار داده شدهاند. پلکانک ها جایگاه های نگاشتن چوبک های فلزی هستند که با فشار دادن آن ها روی سیم ها نت صادر میشود. گوشه قسمت پایین دسته است که به آن خرک متصل میشود.
چوبک قطعات فلزی کوچک هستند که با فشار دادن آن ها روی پلکانک ها نت صادر میشود. خرک قطعات فلزی هستند که به گوشه متصل شده و با چرخاندن آن ها سیم های ساز را کشیده و رفع نگاشت میکنند. سیم های تار شامل شش عدد سیم است که به دو گروه تقسيم مي شود: سيم های پائين يعني يك عدد سيم كبك و دو عدد سيم نخ و سيم های بالا يعني دو عدد سيم كبك و يك عدد سيم نخ.
تار با مضراب نواخته میشود که از چوب گردو یا گیلاس ساخته میشود و روی آن پوست گوسفند چسبانده میشود. نوازنده با ضربه زدن به سیم ها به وسیله ی مضراب صدای ساز را منتشر میکند.
ساز تار یک ساز زهی و مضرابی است که در آن ارتعاش سیمها توسط زخمه زدن انجام میشود. این ساز قدمتی دیرینه دارد و از آن در موسیقی دستگاهی ایرانی استفاده میشود. مشابهترین ساز به تار میتواند ساز سهتار باشد که نیز یک ساز زهی و مضرابی است که در آن ارتعاش سه سیم توسط زخمه زدن انجام میشود. ساز سهتار نیز همانند تار در مناطق آسیا و خاورمیانه رواج دارد و صدای مخملین و ظریفی دارد.
آموزش تار
برای نواختن تار باید ابتدا با ساختار و قسمتهای مختلف آن آشنا شوید. سپس باید یاد بگیرید که چگونه ساز را درست بگیرید، انگشتهای خود را روی دستانها قرار دهید و با مضراب به سیمها زخمه بزنید. همچنین باید با تکنیکهای مختلف تار مانند مضراب ریز، تریل، ترومالو، کنده کاری، درّاب، شلال و غیره آشنا شوید و تمرین کنید. برای یادگیری این تکنیکها میتوانید از آموزشهای ویدئویی، آنلاین یا حضوری استفاده کنید. همچنین میتوانید با گوش دادن به قطعات معروف و استادان مطرح تار الگو برداری کنید و سبک خود را پیدا کنید.
نگهداری از ساز تار
نگهداری ساز تار کار مهم و حساسی است که برای حفظ کیفیت و طول عمر آن لازم است. برخی از نکات مهم برای نگهداری ساز تار عبارتند از:

- از قرار دادن ساز در محیطهای مرطوب، گرم، سرد یا نور خورشید خودداری کنید.
- ساز را در کاور یا کیس مخصوص نگهداری کنید و از بستههای رطوبتگیر مانند سیلیکا ژل استفاده کنید.
- در هنگام جابهجایی یا مسافرت، از حمل مناسب ساز در کِیس ضد ضربه و قرار دادن آن در قسمت بار اطمینان حاصل کنید.
- از تماس ساز با مواد شیمیایی، الکل، چربی یا حشرات جلوگیری کنید.
- ساز را به صورت منظم تمیز کنید و از پودر بچه برای رفع مشکل گیر کردن گوشی استفاده کنید.
- ساز را به صورت مداوم نواخته و تعویض کنید تا از خشک شدن چوب و پوست آن جلوگیری کنید.
ساز تار یک ساز زهی و مضرابی ایرانی است که در موسیقی دستگاهی ایرانی بسیار رواج دارد. این ساز قدمتی دیرینه دارد و از زمان فارابی تاکنون نوازندگان برجستهای را پروراندهاست. برخی از معروفترین آثار با استفاده از ساز تار عبارتند از:
- آواز شور، آواز ابوعطا و آواز دشتی اثر جلیل شهناز، استاد موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار و سهتار.
- چهارمضراب، پنجمضراب و ششمضراب اثر درویش خان، استاد موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار و سهتار.
- پایان نامهٔ تار، پایان نامهٔ سهتار و پایان نامهٔ سنتور اثر محمدرضا لطفی، استاد موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار، سهتار و سنتور.
- بیداد، بیدل و بیدگل اثر هوشنگ ظریف، استاد موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار.
- شبستان، شبگل و شبکام اثر جلال ذوالفنون، استاد موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار و سهتار.
به نظر میرسد که شما به نوازندگان ساز تار علاقه دارید. بر اساس جستجوی من، چند نام از بهترین نوازندگان تار در ایران عبارتند از:
- میرزا عبدالله فراهانی که یکی از سرشناس ترین نوازندگان سه تار و تار، و از اساتید موسیقی است که در سال ۱۲۲۲ در شیراز به دنیا آمد. او ردیف موسیقی ایرانی را به نظم درآورد و شاگردان زیادی داشت.
- استاد ارسلان درگاهی که متولد سال ۱۲۸۱ و شهر تهران بود. وی که از کودکی به هنر علاقمند بود، نزد درویش خان نواختن تار و سه تار را شروع کرد و با نواختن تار همراه با آواز قمرالملوک و ضبط صفحه به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد.
- استاد جلال ذوالفنون که متولد سال ۱۳۱۶ در شهرستان آباده استان فارس بود. او شاگرد پدر و برادر خود بود و در هنگام گوش دادن به موسیقی شاد و غمگین احساس ما متفاوت است یا همنیطور در گوش دادن به سبکهای مختلف موسیقی. برای مثال در هنگام گوش دادن به موسیقی شاد و غمگین احساس ما متفاوت است یا همنیطور در گوش دادن به سبکهای مختلف موسیقی.